Мрачна и потресна атмосфера се рашири на почетокот низ еден куп пораки—изобличени текстови, гличнати линии на лажни вести. Такви со кои што секојдневно сме опкружени. Штом започна интрото, секој кој се прашуваше зошто Massive Attack се викаат така, набрзо сфати.

Концертот започна со Risingson, двајцата 3D и Daddy G на вокали. Чиста Massive Attack енергија. Потоа се појави Horace Andy за следната песна, Girl, I Love You. Глас кој е со нив уште од нивниот деби албум. Гледајќи го на сцена, се потсетив дека активизмот е корен на нивната музика и дека отсекогаш бил. Пацифизам, човекови права, еколошка свест—тие теми се разработуваат уште во нивниот прв албум. Екранот зад нив беше вклучен цело време. Се менуваа различни видови на пораки—покрај лажните вести, се појавуваа и случајни лица од публиката со доделени случајни “професии”. Коментар за надзорниот систем во кој сме заглавени денес. Ме потсети на студентските протести и окупација кај нас, во Скопје, 2014 и 2015 година. Иста енергија и истите таргети со црвените кругови што се појавуваа во весници тогаш.

Потоа ја најавија Elisabeth Fraser, публиката полуде а таа излезе со нејзиниот препознатлив глас и енергија, носејќи ја таа Cocteau Twins-сонишна атмосфера кој никој друг не може да ја долови. Стоиш таму, малку во неверување, прашувајќи се како е возможно човек да произведе таков свет звук. И баш кога почнуваш да потонуваш во тоа, се појавуваат снимки од Газа на екранот. Дури и во целата таа звучна убавина, невозможно е да се заборави што се случува во светот. Места блиску до нас, места каде што луѓе моментално страдаат. Во еден момент, 3D зборуваше за тоа како изгледа тешко за една индивидуа да промени нешто од овие грди ствари што се случуваат, но затоа, вели, ја користат оваа платформа—за да шират свест и да се борат против тоа. Концертот продолжи. Снимките на екранот постојано се менуваа—политички набиени видеа, некои дури и креирани со AI. Микс од музика и визуелен коментар за сè што се случува околу нас.

А всушност, трип-хопот е таков жанр — тој сам по себе носи тежина. Дури и без текст, самите инструментали звучат како емоционалниот исцедок на општеството. Тежок, мрачен и интроспективен. А со додавање на текстовите, се додава индивидуалната тежина на емоцијата на животот. Трип-хопот не е музика за луѓе со слабо срце. Таму се добива внатрешната конфузија—дали треба да танцувам? Дали е во ред да уживам во ова додека некаде луѓе страдаат? Овие прашања некако стануваат поголеми токму на ваков концерт. Затоа, да, дозволено е да танцуваш. Да се движиш како сакаш. Само не заборавај што се случува наоколу. Затоа што трип-хопот секогаш постоел со таков дуалитет. Да пееш за болката, но сепак да се движиш низ неа. Да ја отпееш и одтанцуваш тежината. Или барем да ја претвориш во нешто што нѐ поврзува. Да се шири свест, љубов, уметност, или што и да имаме.

Elisabeth Fraser отпеа уште неколку песни. Horace Andy, со неговиот уникатен глас, донесе длабоки емоции. И потоа изненадувачки за сите—бидејќи не беше најавена—Shara Nelson излезе на сцена. Почна со Safe from Harm. Перформансот беше интензивен. Интензивната бас линија, двајца тапанари свирејќи ги тапаните на Billy Cobham, а сите останати ефекти и звуци појавувајќи се од горе, а зад нив на екранот: факти од Газа. Статистики кои се одбројуваа. А потоа, најверијатно најемоционалниот момент од цела вечер - одбројување колку пари САД има дадено на Израел од 1946 година до денес. Бројките само продолжуваа, и се зголемуваа. Доволно долго за да сфатиш колку е огромна таа сума. Доволно долго за да да оседиш скапаноста внатрешно, да ги почувствуваш сите тие емоции што ги држиш внатре, и да сфатиш колку гнев има во тебе кон сето ова.

Заради тоа ваквите културни настани се важни. Дури и кога сè околу нас се распаѓа, поентата не е да се откажат уметничките настани, или да се откажеме од живеењето. Се работи за наоѓање нешто кое ќе нè држи во живот, нешто што ќе ни помогне да преживееме, нешто што ќе ни покаже дека имаме заедница и дека не сме сами, и можеби, со мали чекори, ќе инспирира за промена. И исто така, да бидеме реални—трип-хопот и меланхолијата отсекогаш оделе заедно. Така што ако одиш на трип-хоп концерт со очекување дека ќе ти биде забавно и весело, нема да се случи. Се очекува да одиш таму и да длабоко да чувствуваш.

На крајот од сето тоа, и уште долго потоа, стоеше интензивно чувство. Како да те удриле со премногу информации одеднаш. Веројатно и тоа беше дел од поентата. Но среќа за нас, заради тоа ја имаме музиката. Да остане со нас. За сите моменти кога сакаш да се исклучиш, да се изгубиш некаде далеку и само да отпловиш.

Massive Attack—и трип-хопот сам по себе—се совршени за тоа.

The shivery, dark atmosphere at the beginning spread through a bunch of messages through distorted texts, glitchy lines of fake news. The kind we’re constantly surrounded by these days. As soon as the intro started, anyone who didn’t already know why Massive Attack are called Massive Attack probably figured out pretty quickly.

They opened with Risingson with both 3D and Daddy G on vocals. Straight up, pure Massive Attack energy. Then Horace Andy appeared for the next track, Girl, I Love You. A voice that’s been with them since their debut. Seeing him on stage made me remember: activism is the root of their music, always has been. Pacifism, human rights, ecological awareness—those themes were there since their first album. The screen behind them stayed on during the whole concert. Different types of messages flashed by—beside fake news, there were random faces from the audience popping with random titles assigned to them. A commentary on the surveillance system we’re stuck in now. Took me straight back to the student protests and occupations in Macedonia, 2014 and 2015. Same energy, same thing happening with the red circles around the faces in newspapers.

Then they announced Elisabeth Fraser. The crowd went wild. She came out with her unmistakable voice and energy, bringing that Cocteau Twins dreaminess that no one else can. You just stand there, kind of in awe, thinking how it’s even possible for a person to produce that holy sound. And then just as you’re floating, footages from Gaza start playing in the background. Even surrounded with all the sonic beauty, it is impossible to forget what’s going on in the world. Places close to us, places where people are suffering right now. At one point, 3D spoke about how it seems hard for an individual to change the ugly things happening, but that’s why they use this, as a way to spread awareness and fight against it. The concert continued. The footage on the screen kept changing—politically charged videos, some even created with AI. A mix of music and visual commentary on everything happening around us.

And that’s the thing with trip-hop—it already carries a heaviness on its own. Even without lyrics, the instrumentals themselves feel like society’s emotional leftovers. Heavy, dark, introspective. And with the lyrics added, it just adds the individual heaviness of live. Trip-hop is not music for the faint-hearted, with it you get that inner conflict—should I dance? Is it okay to enjoy this while people are suffering? It somehow becomes a bigger question during a concert like this. Because yes, you’re allowed to dance. Move however you want. Just… don’t forget what’s going on. Because trip-hop has always been about that balance. Singing about pain but still moving through it. Singing and dancing the heaviness away. Or at least… turning it into something that connects us. Spreading awareness, love, art or whatever we’ve got.

Elisabeth Fraser performed a few more tracks. Horace Andy, with his unique voice, brought out deep emotions. And then, to everyone’s surprise, since it wasn’t announced, Shara Nelson walked out. She started with Safe from Harm. The performance was intense. That bassline, two drummers playing the Billy Cobham sample, all the effects layered on top, while on the screen behind: facts from Gaza. Numbers rolling. And then, maybe the most powerful moment of the night, the live countdown of how much money the US has given to Israel since 1946. The numbers just kept going. And going. Long enough to make you realize how big the sum really is. Long enough for your stomach to drop. Long enough to feel sick, to feel all the emotions kept deep inside of you and realize all the anger you have toward all this. That’s why cultural events like this matter. Even while everything falls apart in the world, the point isn’t to cancel art, or to give up on living. It’s about finding something that keeps you going, something that helps you survive, something that shows you have community and you’re not alone and then maybe, in small ways, helps contribute to change. And also, let’s be real—trip-hop melancholy has always gone hand in hand. So, if you go to a trip-hop concert expecting fun and happiness, it would be impossible, it’s expected to go there and feel deeply.

By the end of it, and even a while after it felt intense. Like opening the internet and getting bombarded with too much information at once. Probably part of the point. But lucky for us, that’s why we have the music, to stay with us. For all the moments when you want to switch off, turn yourself off and tune in so you can just float somewhere far away.

Massive Attack and trip-hop itself are perfect for that.

Photos by Zdenko Zdepe Petrovski

Massive Attack Live In Skopje, 28.06.25 @ARM Stadium